Laurentiustsjerke Kimswert
Het eerste dat opvalt als je Kimswerd nadert, is de toren met een zadeldak. De kerk ligt helemaal verscholen tussen de bomen en vooral in de zomer is dat een plaatje; net een broedende kip, die
even zijn kop omhoog steekt om na te gaan of er onraad is.
Wie de kerk gebouwd heeft en wanneer is onbekend. Sommigen nemen aan dat bisschop Bernoldus (ongeveer 1050) de bouw-bisschop is geweest. Het is in ieder geval een Middeleeuws Romaanse kerk.
De kerk bood vroeger, naast zijn funktie als kerk, veel meer. Hij werd ook gebruikt bij zware stormen als opvangcentrum. De dorpel ligt even hoog als de top van de oude zeedijk. Kimswerd lag aan
de Waddenzee, maar ook aan de "Mjenje", een brede slenk die langs het dorp liep.
Op 29 januari 1515 was de kerk weer het toevluchtsoord voor de Kimswerders. Saksische soldaten bezochten het dorp tijdens een rooftocht. Boerderijen werden
geplunderd en in brand gestoken.
In deze grote ellende vluchtten velen naar de stenen kerk. Helaas tevergeefs. ook het godshuis werd een prooi van de vlammen. Of er mensen zijn omgekomen? Ouderen beweerden altijd dat er vrouwen
en kinderen in de vlammen zijn gebleven. In de grote klok staat vermeld:
Sanctus Laurentius bin ich genannt
Franiken hebben
ons verbrandt
int jaer des Heren dat is waer
doe men schref MCCCCCXV jaer
De kerk was gewijd aan
de heilige Laurentius. "Waarom deze heilige?" zou je je af kunnen vragen. Kimswerd was en is nog steeds een sociaal denkende gemeenschap, misschien daarom!.
Laurentius was een diaken bij paus Sixtus II en had de zorg over de vondelingen, de armen en de wezen. De paus werd op 6 augustus van het jaar 258 gevangen genomen en onthoofd. Laurentius kon
eerst ontkomen. Hij nam al het geld mee en verdeelde dat onder de armen. Snel daarna hebben de Romeinse soldaten ook hem opgepakt. Omdat de Romeinse keizer Valerianus geldgebrek had, werd
Laurentus uitgehoord. Toen bleek dat hij geen geld meer had, werd de keizer woedend en liet hem bewerken met hete staven. Laurentius liet echter niets los. Daarom werd hij op een rooster gelegd
en geroosterd boven een vuur. Toen hij bijna gaar was, riep Laurentius de volgende woorden: "Keere mij om, er is slechts één zijde gaar". Bij zo'n man voelden de Kimswerders zicht thuis!
Voor de kerstening werd er altijd in de dorpen van de "Lytse Bouhoeke", als de oogst binnen was, een ritueel oogstfeest gehouden. De peulvruchten, het graan en het vlas was veilig in de schuur
opgeborgen en men was weer verzekerd, dat er in de winter voedsel voor de mensen en voer voor de beesten was. Om de goden hiervoor te dank te brengen, werden er in een processie, die vooraf ging
aan het feest, graanschoven meegedragen in de vorm van een pop. Na afloop werden deze schoven ritueel verbrand en dienden ze als een dankoffer. Na de kerstening werd het oogstfeest omgezet in een
heilige mis, die gehouden werd op de sterfdag van Laurentius. De priester liep met een hoog geheven kruis voorop en dan volgden de parochianen. Deze mis was een dankdienst en daarna volgde het
feest. In de loop der tijd werd de kerkmis de kermis. Nu na vele eeuwen wordt het oude heidense oogstfeest en offerfeest nog altijd halverwege augustus in Kimswerd gevierd.
De eerste kerk die in Kimswerd werd gebouwd, was van het "Romaanse type". Het bouwmateriaal was tufsteen. De buiten- en binnenmuur waren van steen en de tussenruimte werd opgevuld met puin en
mortel. Het westelijk gedeelte van de noodmuur is nog origineel. In de 13e eeuw heeft men de kerk verlengd. Toen is er een koor achter gebouwd. De zuidzijde van de kerk is ommetseld met kleine
gele baksteen. Hierin bevindt zich nog een dichtgemetseld poortje.
De toren is van latere datum dan de kerk. Hij is van ongedveer 1300 en werd oorspronkelijk gebouwd van tufsteen. Na de brand van 1515 is de toren in 1516 herbouwd en verhoogd met baksteen. De
toren is van het type "zadeltoren", zoals zovele torens in Fryslân. Boven op de toren staat een trotse haan, die fier zijn kop in de wind houdt, net als de Kimswerders: "Niet teveel achterom
kijken, maar voorwaarts!"
Het weeshuis te Franeker ontving na het overlijden van Ibella Ida van Tiara, een vooraanstaand inwoonster van Kimswerd, een zeer grote erfenis. Hiertoe behoorde o.a. een zeer grote vruchtbare
zathe met land in Westernijkerk. Deze boerderij is nog steeds in het bezit van de Diaconie van Franeker. De goederen mochten "Nimmer worden verkocht, veraliëneert of vervreemdt, als willende dat
deselve altoos voor de weeskinderen in het voorn. huis onderhouden wordende zal worden bewaert". Verder vermeldde het testament nog vele andere zaken, b.v. Ibella van Tiara moest worden bijgezet
in het familiegraf in de kerk van Kimswerd. Dit graf is gelegen tussen de preekstoel en de familiebank. Verder dienden de voogden van Franeker ieder jaar de kerk van Kimswerd te bezoeken. Ze
moesten dan beide gestoelten, de preeksteoel en de herenbank, controleren. Ook de grafkelder diende zorgvuldig gecontroleerd te worden om te kijken of alles nog in goede staat was. De voogden
kwamen per koets, getrokken door witte paarden. Op de toren van de Kimswerder kerk was een heraut aanwezig, die met klaroenstoten de komst van de voogden moest aankondigen. Wanneer ze alles
gecontroleerd hadden, en alles was in orde bevonden, dienden ze 40 gouden caroli guldens aan de kerkvoogdij van Kimswerd te betalen. Ook de diaconie van ons dorp kreeg een fors bedrag: 100 gouden
caroli guldens. Omgerekend zou dat nu een bedrag van Fl. 6.000,00 zijn (nu € 2.700,00)! In 1995 is dit alles voor de 300e keer in oude stijl opnieuw gedaan:
De voogden kwamen met koetsen en ieder was in oude klederdracht. Een stijvol gebeuren in onze kerk.
Ida van Tiara heeft voor haar dood een som geld geschonken aan de kerk van Kimswerd om het kerkinterieur te vernieuwen. Haar vriend, Tjaerd van Aylva, schonk eveneens geld aan de kerk. Onder zijn
leiding is in 1596 de kerk geheel verbouwd. Er werd een prachtige preekstoel geplaatst en een nieuwe herenbank. Ook het koorhek werd geheel vernieuwd. Thans is de kerk nog in dezelfde toestand.
Dat maakt deze kerk zo uniek: het interieur is heel mooi bewaard gebleven.
In het verleden zijn er desondanks pogingen gedaan om de kerk aan te passen. In 1880 was de kerk aan een grote onderhoudsbeurt toe. Restauratie bleek toen veel duurder dan nieuwbouw. Door de
inzet van de kimswerder Jan Timmer is de oude kerk bewaard gebleven.
Ibella Ida van Tiara ligt nog steeds in de grafkelder, samen met haar moeder en grootmoeder.
Op verzoek kan de grafkelder geopend worden. Niet bekend is echter welke van de drie skeletten het skelet van Ibella is. Oorspronkelijk lag over de grafkelder de grote grafsteen. Deze is nu te
bezichtigen in het koor van de kerk. Kimswerd heeft veel aan deze rijke zonderlinge dame te danken.
De Laurentiuskerk is in de periode juni 2010 - mei 2012 geheel gerestaureerd. Op 12 mei 2012
was de "bouwkundige" heropening en op 20 mei 2012 is de Laurentiuskerk "kerkelijk" opnieuw in gebruik genomen.
(Artikel uit het Friesch Dagblad, 12 juli 2012)